Gabriël Anthonio: "Moed is de motor voor creativiteit en innovatie"

Moed is nog niet zo'n makkelijk begrip, erkent de adviseur, spreker, schrijver en hoogleraar. De associaties met koene ridders die zonder voorbehoud de strijd ingaan, liggen op de loer. ‘Moed heeft inderdaad een rijke historie’, weet Anthonio, ‘en is wat mij betreft een veel gelaagder begrip dan de termen ‘lef’ en ‘durf’ die we nu vaker gebruiken.’ Elke deugd kent zijn eigen midden, de filosoof Aristoteles wist het al, ruim drie eeuwen voor Christus. ‘Moed begeeft zich tussen overmoed, waar moed niet nuttig meer is, en lafheid - waar je je mond houdt.'

Kwetsbaarheid

Sterke leiders weten het juiste midden daartussen te vinden.’ Sterke leiders herkennen we als vanzelf, weet Anthonio. ‘Als ik het nu vraag aan mijn studenten, zijn ze stellig: Pieter Omtzigt, Volodymyr Zelensky. Het draait om moed tot waarheid en raakt daarmee ook aan die andere kardinale deugd: rechtvaardigheid. Dit zijn uitgesproken leiders, die ook hun kwetsbaarheid niet verstoppen. Dat maakt ze authentiek en menselijk.’ We hebben ze juist nu hard nodig, stelt Anthonio. We leven in een zakelijke, rationele wereld, waar de balans met het menselijke soms zoek is. Dat vraagt om leiders die moed tonen, die sorry durven zeggen en inzien dat ze het verkeerd hebben gedaan en ook stil kunnen zijn en luisteren. Als dat niet gebeurt, raak je elkaar kwijt en verschuiven de problemen zich. Heb je het lef om echt te luisteren en je excuses te maken, dan ontspant de hele boel.’

Inrichting maakt verschil

Moed toont zich in alle situaties en op alle niveaus. Hij refereert aan de tijd dat hij werkzaam was in de zorg en onder meer verantwoordelijk voor het openen van nieuwe klinieken. Hij bemoeide zich graag nadrukkelijk met de inrichting van die locaties. ‘Dat waren grote aankopen. Het was en is nog heel vaak heel normaal om op prijs of esthetische gronden te kiezen, dat ‘iets mooi is’. Ik zag dat heel anders, kom uit een kunstzinnig gezin, het ging thuis altijd over kijken naar ontwerp, over het idee erachter. Ik begreep dat het uitmaakt hoe je een ontvangstruimte of cel inricht en welk gevoel je daarmee uitstraalt naar de cliënt. Mag je je hier veilig voelen, kun je je even terugtrekken, of is het een plek waar je even verblijft en weer doorgaat? Het type meubels, de inrichting van de ruimte, maar ook de materialisering maken dan alle verschil.’

Meedenkers aan tafel zetten

De psychologie van het interieur, zo stelt hij, draait om hoe je kunt aansluiten bij de leefwereld van de patiënt of gebruiker. ‘Inmiddels is er gelukkig meer bekend over en aandacht voor ‘healing and sick buildings’. Toch vraagt het moed van bestuurders, facilitair medewerkers, inkopers om een lans te breken voor deze manier van opereren. ‘Dat gaat verder dan beleidsplannen en Excels, en betekent dat je je echt wilt inleven in de gebruikers en in de betekenis die je wilt geven aan hun situatie en daarmee hun omgeving. Stel je voor dat een kind is opgenomen in een kliniek wegens ernstige problemen, bijvoorbeeld verslaving of psychisch. Ontvang je de ouders dan in een kille ruimte met een strak meubel, een strafbankje dat je het gevoel geeft dat je het verkeerd hebt gedaan? Of zorg je dat ze zich welkom voelen, serieus genomen, mogen ze even op adem komen? Het vraagt moed om dat gesprek aan te gaan, om meedenkers aan tafel te zetten, dat gaat om meer dan het nemen van een aantal praktische keuzes.’

Moed is ook een keuze

Anthonio gaat zelfs nog een stap verder en stelt dat je interieurs kunt ontwerpen die uitnodigen om moedig te zijn. Want, zo stelt hij, moed is niet alleen karakter maar ook een keuze. ‘Je kunt het leren. Moedig zijn begint bij jezelf, authentiek, kunnen zijn. Een ruimte die moed ondersteunt nodigt enerzijds uit tot actieve interactie met andere gebruikers. Maar biedt ook mogelijkheden om je even terug te trekken, geeft ruimte aan de extraverte en de introverte kanten van mensen.’ Moed, tenslotte, gaat ook over staan voor je eigen verhaal, daarin kwetsbaar durven zijn. Of het nu gaat om persoonlijkheid, of om je product. ‘Een goed product heeft een eigen, herkenbaar verhaal. Met anonieme massaproductie kunnen we ons niet verbinden, met het persoonlijke verhaal van de founding father van een bedrijf wel, of het maakproces van een bank of bed dat al jaren op deze manier wordt gemaakt. Als je achter je eigen verhaal kunt staan, is dat even kwetsbaar als krachtig.’

Belangrijke les

Mijn moed, zo voegt hij de daad bij het woord, dank ik ook zeer aan mijn zoon Mahil. ‘Hij heeft een verstandelijke beperking en autisme. Hij is 26 jaar, maar opereert op de leeftijd van drie jaar. Hij heeft een bepaalde taalontwikkeling en kan niet spreken. Dat draag ik met mij mee. Hij geeft mij de moed om te onthaasten, even stil te staan en verkennen wat er is. Een belangrijke les. Als zaken in beweging komen en we niet meer op oude kaders kunnen terugvallen en de nieuwe nog niet duidelijk zijn, vraagt dit om reflectie en dialoog. Samen stilstaan om richting te kiezen en daarna in beweging te komen.

Bio

Met een achtergrond in agogisch en maatschappelijk werk, werkte hij lang als bestuurder in de zorg. Gabriël Anthonio studeerde sociale wetenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, en promoveerde in de humanistiek. Hij was dertien jaar lector aan NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden. Als partner bij de Galan Groep adviseert hij nu organisaties en leiders in hun leiderschap. Hij is bijzonder hoogleraar Sociologie van leiderschap, organisaties en duurzaamheid. Zijn boek ‘De Vorstenspiegel’ biedt leiders, professionals en andere beïnvloeders een denkraam voor hun eigen leiderschapsontwikkeling.